๕.คำบุพบท
คำบุพบท หมายถึง คำที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างคำหรือประโยค เพื่อให้ทราบว่าคำหรือกลุ่มคำที่ตามหลังคำบุพบทนั้นเกี่ยวข้องกับกลุ่มคำข้างหน้าในประโยคในลักษณะใด เช่น กับ แก่ แต่ ต่อ ด้วย โดย ตาม ข้าง ถึง จาก ใน บน ใต้ สิ้น สำหรับ นอก เพื่อ ของ เกือบ ตั้งแต่ แห่ง ที่ เป็นต้น เช่น
- - เขามาแต่เช้า
- - บ้านของคุณน่าอยู่จริง
- - คุณครูให้รางวัลแก่ฉัน
- - เขาให้รางวัลเฉพาะคนที่สอบได้ที่หนึ่ง
ชนิดของคำของคำบุพบท
คำบุพบทแบ่งออกเป็น ๒ ชนิด
๑. คำบุพบทที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างคำต่อคำ คือ ความสัมพันธ์ระหว่างคำนามกับคำนาม คำสรรพนามกับคำนาม คำนามกับคำกริยา คำสรรพนามกับคำสรรพนาม คำสรรพนามกับคำกริยา คำกริยากับคำนาม คำกริยากับคำสรรพนาม คำกริยากับคำกริยา เพื่อบอกสถานการให้ชัดเจน เช่น
๑.๑ บอกสถานภาพความเป็นเจ้าของ เช่น
- พ่อซื้อสวนของนายทองคำ (นามกับนาม)
๑.๒ บอกความเกี่ยวข้อง เช่น
- เขาเห็นแก่กิน (กริยากับกริยา)
๑.๓ บอกการให้และบอกความประสงค์ เช่น
- คุณครูให้รางวัลแก่ฉัน (นามกับสรรพนาม)
๑.๔ บอกเวลา เช่น
- เขามาตั้งแต่เช้า (กริยากับนาม)
๑.๕ บอกสถานที่ เช่น
- เขามาจากต่างจังหวัด (กริยากับนาม)
๑.๖ บอกความเปรียบเทียบ เช่น
- พี่หนักกว่าฉัน (กริยากับสรรพนาม)
๒. คำบุพบทที่ไม่มีความสัมพันธ์กับคำอื่น ส่วนมากจะอยู่ต้นประโยค ใช้เป็นการทักทาย มักใช้ในคำประพันธ์ เช่นคำว่า ดูก่อน ข้าแต่ ดูกร คำเหล่านี้ใช้นำหน้าคำสรรพนามหรือคำนาม เช่น
- ดูก่อน ภิกษุทั้งหลาย
- ข้าแต่ท่านทั้งหลายโปรดฟังข้าพเจ้า
หน้าที่ของคำบุพบท มีดังนี้คือ
๑. ทำหน้าที่นำหน้านาม เช่น
- หนังสือของพ่อหาย - เขาไปกับเพื่อน
๒. ทำหน้าที่นำหน้าสรรพนาม เช่น
- ปากกาของฉันอยู่ที่เขา - ฉันชอบอยู่ใกล้เธอ
๓. ทำหน้าที่นำหน้ากริยา เช่น
- เขากินเพื่ออยู่ - เขาทำงานกระทั่งตาย
๔. ทำหน้าที่นำหน้าประโยค เช่น
- เขามาตั้งแต่ฉันตื่นนอน - เขาพูดเสียงดังกับคนไข้
๕. ทำหน้าที่นำหน้าคำวิเศษณ์ เช่น
- เขาต้องมาหาฉันโดยเร็ว - เขาเลวสิ้นดี